‘Gomos GRC Groningen, één één. Annen GVAV-Rapiditas één nul, Jubbega Alcides nul één.’ Evert haalt adem. ‘Dan de uitslagen in de 3e klasse N. Warga tegen Read Swart twee drie. Oerterp Friesland zes tegen één.’ Zonder haperingen leest hij ook de eindstanden van de 4e en 5e klasse voor.
Vandaag neem ik een kijkje achter de schermen bij Centraal Lokaal, het nieuws-en sportprogramma van Radio Weststellingwerf Centraal. Elke zondag tussen 13.00 en 16.00 uur maken vrijwilligers dit programma live vanuit de studio. Tijdens het 1e uur is er aandacht voor lokaal nieuws. Van twee tot vier is er verslag van het amateurvoetbal in de regio à la NOS Langs de Lijn.
Is lokale radio nog wel van deze tijd? Steeds minder mensen luisteren radio, vooral jongeren. Net als elke andere vrijwilligersorganisatie is ook Radio Centraal voortdurend op zoek naar nieuwe mensen. En wat zijn de gevolgen van de invoering van de nieuwe mediawet? Bij Radio Centraal strijden ze voor behoud van het lokale geluid.
Zondag 2 maart 12.55 uur
In het keukentje pruttelt het koffiezetapparaat. Aan de ovale tafel in de ontvangstruimte staan acht stoelen. Eén daarvan is bezet. Ik ga naast de voorzitter zitten. Hij bladert verstrooid in zijn papieren. ‘Komen er wel gasten vandaag?’
In de studio piepen de zonnestralen tussen de lamellen door. Ze beschijnen een vintage jas met het logo van Radio Centraal. Als ik dichterbij kom, zie ik sporen van stof en modder. De vlekken op de jas vertellen het verhaal van 45 jaar lokale radio.
De jas stamt uit de tijd dat Radio Centraal nog een illegale zender was. Een tijd waarin presentatoren radio maakten onder een schuilnaam. De jas zag de politie begin jaren ’80 jacht maken op deze zendpiraten en apparatuur in beslag nemen. Hij bracht zelfs eens een nachtje door in de cel.
Vandaag ziet de jas in de hoek van de studio een rollator staan. Achter de microfoons zitten presentatoren Evert (77 jaar) en Ilse (17 jaar) klaar. Evert haalt zijn eigen koptelefoon – met beschermhoesjes – voorzichtig uit zijn koffer. Ilse heeft haar koptelefoon om haar nek en scrolt op haar telefoon.
Technicus Jeroen overziet het tafereel vanachter zijn mengpaneel. De klok op het display loopt af. ‘Let op Evert, nog tien seconden’. De openingstune klinkt. De rode lamp springt aan. Evert zet zijn bril op het puntje van zijn neus en tuurt naar een A4’tje. Met zijn diepe en kalme stem opent hij het programma: ‘Welkom beste luisteraars bij een nieuwe aflevering van Centraal Lokaal.’
Altijd op zoek naar vrijwilligers
Radio Centraal draait geheel op vrijwilligers. Daar zijn er zo’n 70 van. Presentatoren, technici, bestuursleden. ‘De jongste is 15 jaar oud, Evert is de oudste’, vertelt Jan Koopman. Hij is naast presentator ook bestuursvoorzitter van de omroep.
Van die 70 vrijwilligers zijn er ongeveer 25 wekelijks actief. Te weinig naar de mening van de voorzitter. ‘Er zijn onlangs weer twee programma’s van de zender verdwenen, omdat presentatoren stoppen en er geen opvolgers zijn. Daarbij ligt de gemiddelde leeftijd van onze vrijwilligers ruim boven de 50 jaar.’ Daarom is Koopman ook zo blij met Ilse. ‘Zij is de toekomst.’
12.59 uur BAM. De voordeur valt met een klap dicht. ‘Goedemiddag.’ De eerste gast loopt direct door, ploft op een stoel en trekt de microfoon naar zich toe. Het gaat vandaag over de plannen van het college van B&W over een ondergrondse parkeergarage in Wolvega. Gast één is tegen. ‘Wij vinden de plannen van het college een luchtkasteel.’ Zijn stem schiet omhoog: ‘Laten we eerst eens uitzoeken of er wel een parkeerprobleem is voordat we er geld aan uitgeven.’
13.13 uur De tweede gast komt binnen. Geeft iedereen een hand. Als oud-journalist neemt Evert geroutineerd een interview af. Jeroen, in het dagelijks leven technicus bij Omroep Flevoland, schuift na het gesprek even geroutineerd een plaatje in.
13.30 uur Tring. Tring. De telefoon gaat over. En over en over. ‘Ik heb er zo’n hekel aan als mensen niet opnemen, terwijl je een afspraak met elkaar hebt gemaakt’, foetert Evert. Zijn ogen vernauwen, zijn mond een streep. ‘Gister belde mijn vierde gast al af. Jeroen, wat doen we? Proberen we het nog eens?’ Met luide stem: ‘Evert, als die kerel na vier keer bellen niet opneemt, dan neemt hij de vijfde keer ook niet op. Ik draai nog een plaatje.’
Radio maken is hard werken
Koopman: ‘Op dit moment maakt een groep van drie presentatoren en drie technici dit programma. Zij wisselen elkaar af. De presentator is verantwoordelijk voor het draaiboek en het regelen van de items en de gasten in het eerste uur. De technicus heeft de leiding over het tweede en derde uur.’
Hij weet als geen ander hoeveel werk er zit in het maken van een live nieuwsprogramma: ‘Soms ben je na vier belletjes klaar. Het komt ook voor dat ik een halve dag aan het bellen ben en nog geen gast heb. Niet iedereen vindt het leuk om op de radio te komen.’
13.32 uur Zo haastig als hij binnenkwam, zo rustig nipt gast één van zijn derde kopje filterkoffie. Vandaag is hij de enige. Vaker zit de tafel vol met gasten. Gast één: ‘We gaan de gemeente in voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2026. Als de voorzitter een keer wil meedenken over de koers van onze partij zou dat heel fijn zijn. Trouwens, heb jij connecties bij het Buurthuis in Noordwolde?’
‘Wil je nog koffie?’ Gast twee pakt zijn jas en geeft iedereen een hand. ‘Nee, dank je. Ik ga naar huis. Bedankt voor de uitnodiging. Ik ben blij met de extra publiciteit.’
13.40 uur Als ik weer aanschuif in de studio is de stemming bedrukt. ‘Wat gaan we doen? Tot twee uur plaatjes draaien?’ Ilse: ‘We kunnen Nina interviewen, waarom ze deze reportage schrijft.’ ‘Dat moet dan maar.’ Evert gaat schoorvoetend akkoord. Na het interview nog een plaatje en zo komt het eerste uur toch nog vol.
De gevolgen van de nieuwe mediawet
Vanaf 1 januari 2028 is er in het Nederlandse radiobestel plaats voor 80 streekomroepen. Dat betekent dat de huidige 230 lokale omroepen moeten fuseren. Ook Radio Centraal. De regering eist dat deze nieuwe streekomroepen 50% van de zendtijd besteden aan nieuws. ‘Denk jij dat RTV Drenthe en Omrop Fryslân twaalf uur per dag nieuws uitzenden? De plannen van het regering zijn onhaalbaar’, verzucht Koopman.
Ik vraag de voorzitter of de nieuwe mediawet een uitkomst biedt voor het vrijwilligersprobleem. De subsidies stijgen namelijk fors. Van € 16.000 in 2025 voor Radio Centraal naar € 400.000 in 2028 voor de nieuwe streekomroep. ‘Het is de bedoeling dat de streekomroepen professionele krachten in dienst nemen. Die professionals moeten gaan samenwerken met vrijwilligers. Ik kan me er nog niets bij voorstellen, maar het schijnt dat het bij sommige omroepen aardig werkt.’
14.05 uur Tijd voor voetbal. Jeroen – koptelefoon op – draait, schuift en klikt. Hij praat via zijn microfoon tegen de verslaggeefster: ‘We komen zo bij je, nog 20 seconden.’
Ilse kondigt de eerste verslaggeefster aan. ‘Ik stond in de file voor de carnavalswagens. Ik heb de eerste tien minuten gemist. Maar het is nog 0-0.’
Jeroen belt, schuift en draait. Hij fluistert Ilse via haar koptelefoon in dat verslaggeefster twee hangt.
Dan chaos: ‘Oooo en op de paal. Dat bedoel ik dus, we hadden al twee of drie doelpunten…’
‘Let’s rock, everybody, let’s rock!’ Elvis Presley schalt door de studio.
‘Startte je nu die plaat in, Jeroen, terwijl ze nog aan het praten was?’ Hij lacht schuldbewust.
Fuseren met de buuromroepen
Het bestuur van Radio Centraal is al een jaar druk met de fusieplannen. ‘In het oorspronkelijke voorstel stond dat wij samen moesten gaan met de omroepen in Heerenveen en Drachten. Maar daar spreken ze Fries en wij spreken Stellingwerfs. Dit is typisch zo’n plan dat in Den Haag is bedacht. Ze hebben geen idee wat er in de regio leeft’.
Ondertussen is de intentieovereenkomst voor een fusie met de SLOS en Odrie (de lokale omroepen uit Steenwijkerland en Ooststellingwerf, red.) getekend. ‘We hopen dat ons plan wordt goedgekeurd’, vertelt Koopman. ‘Wij spreken elkaars taal, letterlijk en figuurlijk. Samen gaan we ervoor zorgen dat er aandacht is én blijft voor lokaal nieuws.’
14.20 uur Ilse: ‘U hoorde Elvis met een liedje uit Evert z’n jeugd. We gaan weer live naar het voetbal.’ Verslaggeefster één ‘Het is duidelijk dat de spelers van beide partijen gisteravond carnaval hebben gevierd. Het is niet om aan te zien.’
Jeroen wist het zweet van zijn voorhoofd. ‘In het eerste uur doen de presentatoren het werk.’ Hij verschuift twee knoppen op het mengpaneel en tikt een telefoonnummer in. ‘Nu moet ik aan de bak.’ Hij houdt abrupt op met praten. ‘Over dertig seconden ben je live.’
15.15 uur ‘Jááá tikt ’m in met, ongelooflijk hoofd zegt nee, maar de bal tik, tak’
Van schrik draait iedereen het volume op de koptelefoon zachter. ‘Ik heb geen idee wat je zei, maar volgens mij is er gescoord’, zegt Ilse. ‘Ja klopt, we staan 3-1 voor. Het publiek van de tegenpartij kijkt heel raar naar mij’.
Jeroen zwaait naar Evert: ‘Er is een doelpunt bij de andere wedstrijd.’
Evert: ‘We onderbreken je en gaan naar de andere wedstrijd.’
15.48 uur Ilse: ‘Evert, hoe spreek ik dat uit?’
Evert: ‘Saajmen en Kaarfunkel.’
Ilse: ‘U hoorde Simon en Garfunkel. Dan gaan we nog één keer naar de andere wedstrijd.
Verslaggeefster: ‘We zitten in de blessuretijd en ik ga er vanuit dat we eindigen met een 2-2 stand.’
15.57 uur Nog drie minuten en de uitzending zit er op. Zonder haperingen leest Evert de eindstanden voor. ‘Bedankt voor het luisteren. Ik wens u nog een hele fijne zondag en tot volgende week.’
Hij pakt z’n koffertje en bergt zijn papieren en koptelefoon op. Het koffertje gaat in het netje van de rollator. ‘Ah, daar is mijn taxi. Jongens bedankt weer voor een mooie middag.’
Giel Beelen begon ook bij de lokale omroep
De komende 2,5 jaar draait Radio Centraal nog op vrijwilligers. ‘Ik droom wel eens van een redactie. Met een paar extra mensen, kunnen we de programma’s nog leuker en gevarieerder maken’, mijmert Koopman. ‘En ik zou het leuk vinden als we een programma of podcast voor jongeren kunnen maken.’
Hij sluit af: ‘Radio maken is fantastisch. Jong en oud, iedereen is welkom bij Radio Centraal. We hebben ervaren krachten die nieuwe vrijwilligers veel kunnen leren. Hier mag je fouten maken. Vergeet niet dat Giel Beelen en Sophie Hijlkema ook zijn begonnen bij de lokale omroep.’